Kronika z fotografiami i okolicznościowymi wpisami dostępna do wglądu w siedzibie Oddziału.
Ideą przewodnią Związku Podhalan jest myślenie lokalne, regionalne i makroregionalne oparte na filarach kultury narodowej i europejskiej, otwarcie na świat z szacunkiem dla własnej kultury i wartości chrześcijańskich które były i są podstawą istnienia Górali Gorczańskich.
Tradycja jest Twoją godnością Twoją dumą Twoim szlachectwem synu chłopski. Dbaj o zachowanie spuścizny Twoich ojców rodzimej sztuki i rodzimej kultury. Ze wsią swoją rodzinną Żyj – i daj jej co najlepsze z duszy swej. Nie przecinaj korzeni łączących Cię z rodną ziemią Wróć braciom wiedzę coś ją zdobył.
Tą ideą kierowali się górale gorczańscy przy powstaniu Oddziału Gorczańskiego w Rabce w 1929r. Wtedy też powstało ognisko które rozpoczęło prężną działalność, tak aby w niedalekiej przyszłości mógł powstać Oddział z prawdziwego zdarzenia.
Idea i myśl przewodnia Gorczańskiego Oddziału wygłoszona została w dniu 28 września 1930r. treść oryginalnego zapisu poniżej:
„Dbałość o gwarę, strój, styl budownictwa – strzeżenie spuścizny ojców naszych. Praca nad podniesieniem wsi rodzinnej w oparciu o własne siły, własne Państwo – to nasze zadanie. Miłość do Skalnego Podhala, miłość do całej Polski, kształcenie się w każdym kierunku, podnoszenie kultury rolnej, stworzenie lepszych warunków pobytu letnikom z całej Polski, praca z ludem i dla ludu, konieczność podnoszenia dobrobytu, a przez to podniesienie potęgi Polski – to główne przykazanie każdego Podhalanina”.
Gorczański Oddział Związku Podhalan w Rabce powstał w 1930 roku, powstał nie tylko w sercach ale i w głowach, to było po prostu widać w Rabce i w okolicy.
Ojcem założycielem był Jan Janota. Oddział liczył 62 członków nie licząc dorożkarzy, którzy byli zgrupowani w sekcji i jako pierwsi tworzyli żywy regionalizm w Rabce – Zdroju .
Pierwszym Prezesem został Władysław Klempka „ Turbacz”, dzięki któremu, sztandar Gorczańskiego Oddziału Związku Podhalan w Rabce-Zdroju został uratowany przed hitlerowcami i po okresie okupacji został zwrócony oddziałowi. Kolejnymi Prezesami w latach przedwojennych byli: Szymon Skawski, Jan Bieś, Józef Mierzwa, Franciszek Bala.
Do najważniejszych osiągnięć Gorczańskiego Oddziału w okresie przedwojennym należą : utworzenie sekcji dorożkarskiej, sekcji narciarskiej, sekcji hafciarskiej, Koła Gospodyń Wiejskich, oraz budowa skoczni narciarskiej w Rabce na górze Grzebień , której otwarcia dokonał osobiście Bronisław Czech.
Członkowie i założyciele Gorczańskiego Oddziału Związku Podhalan wspierali finansowo powstanie schronisk najlepszym przykładem jest Luboń Wielki.
Od 1939r. do 1945 członkowie Oddziału uczestniczyli w życiu patriotycznym kraju, biorąc udział w wojnie z najeźdźcą hitlerowskim, walczyli w kampanii wrześniowej, a potem w oddziałach partyzanckich Podhala. To chlubna karta działalności górali gorczańskich.
Okres Stalinowski nie był dobrym czasem do pokazania osiągnięć i do dalszego rozwoju i działania Oddziału Gorczańskiego, dopiero po roku 1956 sytuacja nieco się zmieniła tzw. odwilż dotarła również w góry to pozwoliło na odkurzenie nie tylko instrumentów ale i zwyczajów.
W 1960 r., po 21 latach przerwy Oddział został reaktywowany przez Jana Janotę, pierwszym Prezesem został Józef Mlekodaj. Kolejnymi prezesami byli: Jan Kapłon, Zbigniew Dziechciowski, Zbigniew Kopytek, Józef Kapłon, Józef Dobrzański, Jan Majda, Krzysztof Majda, Michał Świerczek, Antoni Rapacz, Waldemar Zając, Teresa Wójciak a obecnie prezesem jest Edward Żarnowski.
W 1960r. został utworzony Zespół Regionalny Pieśni i Tańca, chwilę działał bez nazwy, przemianowany później na Zespół „Kropianka”. Kolejną kartą historii jest Dziecięcy Zespól Robcusie, spadkobierca Kropianki, w którym ok. 100 dzieci zdobywało i zdobywa nie tylko wiedzę o regionie, ale też uczy się zwyczajów i obrzędów naszych ojców i dziadków. Obydwa zespoły występowały na wielu koncertach w Polsce ale też w innych krajach Europy. Trzecim działającym zespołem to Zespól Robcany, najmłodszy organizm oddziału gorczańskiego który skupia wszystkich dorosłych nie tylko związkowców ale też tych przychodzących z Miasta potańczyć, pośpiewać i łyknąć trochę innej kultury, nie tej internetowej ale naturalnej świeżej. Nagrody i wyróżnienia dla zespołów można zobaczyć w siedzibie Gorczańskiego Oddziału Związku Podhalan w Rabce- Zdroju ul. Podhalańska 6.
Jednym z większych osiągnięć Oddziału jest Siedziba, która powstała w latach 60-tych w budynku starej szkoły. Tylko dzięki pracy członków Związku stanowi dziś wizytówkę Oddziału i jest miejscem w którym gromadzą się nie tylko sympatycy góralszczyzny ale również członkowie innych Stowarzyszeń.
Sztandary pod którymi działa Gorczański Oddział stanowią jego chlubę, najstarszy z nich pochodzi z roku 1932, jego replika została poświęcona w roku 1991.
Jako jeden z nielicznych Oddziałów posiadamy trzy sztandary , dwa Oddziału Gorczańskiego w Rabce – Zdroju i jeden Ogniska Związku w Chabówce, które powstało w 2001r. jego Prezesem został Józef Wójciak a obecnie funkcję pełni Krzysztof Wójciak.
Gorczański Oddział współpracował także z najstarszym Związkiem Polonii w Austrii „Strzecha”, oraz Krakowsko-Wiedeńskim Towarzystwem Kulturalnym. Owocem tej współpracy były wyjazdy do stolicy Austrii zespołu „ Robcusie ‘’ na imprezy organizowane dla tamtejszej Polonii a koronacją tej współpracy było prowadzenie Dożynek w 2001r na Wzgórzu Kahlenberg w 318 rocznicę Odsieczy Wiedeńskiej.
Coroczna organizacja festynów w dn.22 lipca / Odpust w Parafii Marii Magdaleny w Rabce / zmobilizowało członków Oddziału do wybudowania szałasu na rabczańskiej targowicy, tak aby bez względu na pogodę można się było bawić. W tym szałasie corocznie odbywa się uroczysta modlitwa w dniu i godzinie śmierci Papieża Polaka
Jana Pawła II, zakończona paleniem watry i pochodem z pochodniami pod głaz papieski w Ogrodzie Różańcowym Parafii Marii Magdaleny.
W roku 2015 Oddział obchodził 85 – lecie swojego istnienia i jak na staruszka trzyma się krzepko „ i jesce nieroz hibnie jak trza bedzie”. Do oddziału należy ok. 200 członków. Dziecięcy zespól „ Robcusie” i dorosłych „Robcanie” rozwija się jak nigdy dotąd, nie tylko tanecznie i wokalnie. Dzieci uczą się gry na instrumentach regionalnych pod kierunkiem instruktora który uczy grać nie tylko smyczkiem ale też sercem.
Osoby dorosłe w każdy piątek mogą w świetlicy związkowej uczyć się tańca i śpiewu góralskiego bezpłatnie, pod okiem instruktorów oddziału gorczańskiego.
Do ważniejszych corocznych imprez organizowanych przez Gorczański Oddział należą:
- Zwyczaje wielkanocne w Muzeum im.Wł.Orkana
- Niedziela Palmowa
- Opłatek
- Święcone
- Papieska watra
- Posiady Gorczańskie
- Festyn Gorczański
- Beskid Wyspowy /Nocne wejście na Luboń Wielki
- Miejskie Kolędowanie / zwyczaje chodzenia po kolędzie /
Gorczański Oddział Związku Podhalan w Rabce – Zdroju współpracuje z Urzędem Miasta, Jednostkami Kultury, Organizacjami Pozarządowymi, Parafiami w organizacji imprez promujących Miasto Dzieci Świata. Jest trwałym elementem krajobrazu rabczańskiego, niezastąpionym organizatorem i uczestnikiem nie tylko świąt kościelnych ale i świąt historycznych i patriotycznych, które odbywają się na terenie Miasta ale i też poza jego granicami.
Zebyście wiedzieli ka mocie iść musicie wiedzieć skondeście som <<
To bardzo mądre zdanie wypowiedział ks.prof. J. Tischner ważnym jest, że nie straciło nic na aktualności, wydaje się że jest coraz bardziej aktualne i ma przed sobą przyszłość. Gorczański Oddział Związku Podhalan w Rabce-Zdroju traktuje to jako najważniejsze wytyczne w swoim działaniu.
Tekst. Kazimierz Zapała